कोकणात निसर्गरम्य फोर्ट्स आणि किल्ले | कोकणातील किल्ले – आठवणींमध्ये कोरलेली भटकंती

पावसाळ्यातील कोकण म्हणजे एक वेगळंच विश्व… हिरवीगार डोंगररांगा, स्वच्छ समुद्रकिनारे, आणि त्यामध्ये दडलेली इतिहासाची काही जिवंत साक्ष. मी पहिल्यांदा कोकणात फिरायला गेलो तेव्हा माझं लक्ष मुख्यतः किनाऱ्यांकडेच होतं – पण मग एक स्थानिक माणूस म्हणाला, “समुद्राच्या पलीकडेसुद्धा कोकणाचं रत्न दडलंय – त्याचे किल्ले.” आणि त्या एका वाक्याने माझा प्रवास बदलला…

या ब्लॉगमध्ये मी तुमच्यासोबत कोकणात निसर्गरम्य फोर्ट्स आणि किल्ले शेअर करणार आहे कोकणातील निसर्गरम्य किल्ल्यांची सफर – जिथे प्रत्येक बुरुज मागे एक गोष्ट आहे, प्रत्येक दरवाजामागे इतिहासाचा एक धागा आहे, आणि प्रत्येक गडावरून दिसणाऱ्या दृश्यांमध्ये निसर्गाचं अद्वितीय रूप आहे.

जर तुम्हीही निसर्गप्रेमी, इतिहासप्रेमी किंवा साहसवेडे असाल, तर हे ठिकाण तुमच्यासाठी नक्कीच bucket list मध्ये असायला हवंच.

कोकणात निसर्गरम्य फोर्ट्स आणि किल्ले – इतिहास, सौंदर्य आणि प्रवासाचा अनुभव

कोकणातील निसर्गरम्य किल्ले हे केवळ दगडाचे रचलेले बुरुज नसून, ते आपल्या इतिहासाचे साक्षीदार आहेत. या लेखात आपण कोकणातल्या काही अप्रतिम, पण कदाचित तुलनेने कमी प्रसिद्ध अशा फोर्ट्सचा अनुभव घेणार आहोत.

1) कोकणातील ऐतिहासिक समुद्री किल्ला सिंधुदुर्ग

माझ्या कोकण ट्रीपची सुरुवात झाली ती मालवणजवळील सिंधुदुर्ग किल्ल्यापासून. अरब सागरात उभा असलेला हा किल्ला म्हणजे छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या दूरदृष्टीचा एक अद्वितीय नमुना. मी पहिल्यांदा बोटीतून किल्ल्याजवळ पोचलो तेव्हा डोक्यावरून समुद्राच्या लाटांची थोडीशी भीती होती, पण किल्ल्याचा तो विशाल दरवाजा पाहून अंगावर रोमांच उभे राहिले!

इतिहास सांगतो की या किल्ल्याचं बांधकाम 1664 मध्ये सुरू झालं आणि सुमारे तीन वर्षांत हे भव्य काम पूर्ण झालं. विशेष म्हणजे, या किल्ल्याच्या भिंती इतक्या मजबूत आहेत की कित्येक वादळं त्यांना तोडू शकली नाहीत.

2) कोकणातील मजबूत किल्ल्यांपैकी विजयदुर्ग किल्ला

सिंधुदुर्गनंतर आम्ही कूच केलं विजयदुर्गकडे. रत्नागिरी जिल्ह्यातील देवगडजवळ असलेला हा किल्ला म्हणजे केवळ एक किल्ला नाही, तर एका मोठ्या साम्राज्याचा प्रवेशद्वार होता. त्याचा समुद्राकडे असलेला विस्तार, आणि आसपासचा हिरवागार परिसर पाहून मला वाटलं – जर इतिहास जिवंत असता, तर इथेच कुठे संथपणे वावरत असता राजा-सरदार.

किल्ल्यात फिरताना मला काही जुन्या तोफा दिसल्या, आणि एक गाईड सांगत होता – “या तोफांमुळेच हा किल्ला समुद्रातून येणाऱ्या शत्रूंना थोपवू शकला.” त्या क्षणी इतिहासाला हात लावल्यासारखं वाटलं!

कोकणातील 7 ठिकाणं जी ट्रॅव्हल लव्हर्सना माहीतच नाहीत!

3) कोकणातील जलकिल्ले पाहण्यासाठी सुवर्णदुर्ग एकमेव

दापोलीच्या हर्णे बंदराजवळ वसलेला सुवर्णदुर्ग हा खरोखरच सुवर्णासारखा भासत होता – सूर्यास्ताच्या वेळी तर तो सोन्याचा चमकणारा महाल वाटत होता! मी जेंव्हा नावेतून त्याच्यापर्यंत गेलो, तेव्हा समुद्र शांत होता आणि वारा मस्तपणे केसांशी खेळत होता.

सुवर्णदुर्ग हा शिवाजी महाराजांच्या नौदलाचे एक महत्त्वाचे केंद्र होते. इथे फिरताना जाणवत होतं की, किती शिस्तबद्ध आणि दूरदृष्टीने हे ठिकाण तयार करण्यात आलं असावं.

4) गोवा किनाऱ्याजवळील तळकोकणातील यशवंतगड

प्रसिद्ध गडांपेक्षा वेगळा आणि शांतता अनुभव देणारा यशवंतगड माझ्यासाठी एक hidden gem होता. शिरगावजवळ असलेला हा गड फारसा प्रसिद्ध नाही, पण त्याचं निसर्गसौंदर्य लाजवाब आहे. गडावर पोहोचण्यासाठी थोडी चढण आहे, पण वर गेल्यावर जी दृश्यं दिसतात – त्यासाठी सारं श्रमाचं चीज!

मी आणि माझा मित्र गडावर पोहचलो तेव्हा ढग थोडेसे खाली आले होते, आणि गडावरचं ते शांत वातावरण, पक्ष्यांचा सूर, आणि दूरवर दिसणारा समुद्र – ही सगळी गोष्ट मनात कोरली गेली.

शांतता हवीये? मग कोकणाच्या या ‘सीक्रेट’ स्पॉट्सला भेट द्या

5) रत्नदुर्ग किल्ला – रत्नागिरीतील पर्यटनासाठी सर्वोत्तम किल्ला

रत्नदुर्ग म्हणजे रत्नागिरी शहरात उभा असलेला एक असा किल्ला, जो सहज पोहोचता येण्याजोगा असूनदेखील पुरेशी प्रसिद्धीपासून दूर आहे. गडावरून दिसणारी रत्नागिरीची खाडी, आणि थोड्याच अंतरावर असलेला जयगड बंदर – एकदम पोस्टकार्डसारखं दृश्य.

गडावर एक मंदिर आहे – भगवती देवीचं. स्थानिक लोकांच्या श्रद्धेचं ते स्थान आहे. मी तिथे बसून काही वेळ ध्यान केलं आणि मनात शांतता उतरली – त्या क्षणासाठीचं प्रवास सार्थ वाटला.

6) कोकणातील शांत आणि गर्दीपासून दूर गड केळशीचा गड

केळशी गाव म्हणजेच स्वच्छ समुद्रकिनाऱ्यांचं एक छोटं गाव. पण तिथे असलेला गड मात्र एकदम वेगळा अनुभव देतो. या गडावर फारसं काही बांधकाम उरलेलं नाही, पण इथलं जंगल, आणि समुद्राच्या लाटांचा आवाज यामुळे तो अनुभव खूप गहिरा वाटतो.

मी एकटाच तिथे फिरत होतो. त्या शांततेत स्वतःशी संवाद साधायला मिळाला. तेव्हा लक्षात आलं – काही ठिकाणं ‘फोटोसाठी’ नसतात, ती ‘क्षणासाठी’ असतात.

कोकणातील ऐतिहासिक किल्ल्यांमधून शिकण्यासारख्या गोष्टी

या सगळ्या प्रवासातून मला एक गोष्ट नक्कीच कळली – किल्ले केवळ युद्धासाठी नव्हते, ते संस्कृतीचे, दूरदृष्टीचे आणि शौर्याचे प्रतीक होते. प्रत्येक बुरुज, प्रत्येक दरवाजा, प्रत्येक विहीर – या सगळ्यांचं एक सांगणं आहे. ते फक्त ऐकायला हवं.

कोकण फिरायला बेस्ट ऋतू!

कोकणातील किल्ल्यांना भेट देताना टिप्स

1. स्थानिक गाईड घ्या – इतिहास समजतो आणि अनुभव अधिक चांगला होतो.
2. स्वच्छता ठेवा – आपण पाहतो ते ठिकाण इतरांसाठीही सुंदर असायला हवं.
3. खाण्याची तयारी ठेवा – काही गडांवर काहीच सोयी नसतात.
4. पावसाळ्यात काळजी घ्या – रस्ते आणि गड दोन्ही ओलेसर असतात.

कोकणातील अप्रतिम किल्ले अनुभवण्यासाठी सर्वोत्तम मार्ग

मी जेव्हा कोकणातल्या या सगळ्या किल्ल्यांना भेट दिली, तेव्हा मला इतिहासाच्या पुस्तकांतली पाने प्रत्यक्ष जगता आली. जर तुम्हालाही हा अनुभव घ्यायचा असेल, तर एकदा वेळ काढा आणि कोकणाच्या या निसर्गरम्य किल्ल्यांना भेट द्या. प्रत्येक किल्ला एक गोष्ट सांगतो – फक्त ऐकायला शिकलं पाहिजे!

तुमचाही कोकणातील किल्ल्यांचा अनुभव काय होता? खाली कमेंटमध्ये शेअर करा – आणि जर हे वाचून तुम्हाला प्रवास करायची प्रेरणा मिळाली असेल, तर या पोस्टला शेअर करा.

कोकणात निसर्गरम्य फोर्ट्स आणि किल्ले याबद्दल वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQs)